2
07/06/2024
თბილისი , ქართულად: თბილისი ქართული გამოთქმა: [tʰbilisi]), ზოგიერთ ენაზე ჯერ კიდევ 1936 წლამდე ცნობილი ტიფლისი (/ˈtɪflɪs/ TIF-liss), არის საქართველოს დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი, რომელიც მდებარეობს ნაპირზე. მდინარე მტკვარი, რომლის მოსახლეობა დაახლოებით 1,5 მილიონი ადამიანია. თბილისი ჩვენი წელთაღრიცხვით მე-5 საუკუნეში დააარსა ვახტანგ I იბერიელმა და მას შემდეგ მსახურობდა სხვადასხვა ქართული სამეფოებისა და რესპუბლიკების დედაქალაქად. 1801-1917 წლებში, მაშინ რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში, ტფილისი იყო კავკასიის ვიცე-მეფობის ადგილი, რომელიც განაგებდა კავკასიის ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებს.
ევროპასა და აზიას შორის გზაჯვარედინზე მდებარეობისა და მომგებიანი აბრეშუმის გზასთან სიახლოვის გამო, ისტორიის მანძილზე თბილისი სხვადასხვა გლობალურ ძალებს შორის კამათის საგანი იყო. ქალაქის მდებარეობა დღემდე უზრუნველყოფს მის პოზიციას, როგორც მნიშვნელოვანი სატრანზიტო მარშრუტის ენერგეტიკისა და სავაჭრო პროექტებისთვის. თბილისის ისტორია აისახება მის არქიტექტურაში, რომელიც წარმოადგენს შუასაუკუნეების, ნეოკლასიკური, Beaux Arts, Art Nouveau, სტალინური და თანამედროვე სტრუქტურების ნაზავს.
ისტორიულად, თბილისი იყო მრავალი კულტურული, ეთნიკური და რელიგიური წარმომავლობის ხალხის სახლი, თუმცა ის უმეტესად მართლმადიდებელი ქრისტიანია. მის თვალსაჩინო ტურისტულ მიმართულებებს მიეკუთვნება სამების და სიონის საკათედრო ტაძრები, თავისუფლების მოედანი, რუსთაველის გამზირი და აღმაშენებლის გამზირი, შუა საუკუნეების ნარიყალას ციხე, ფსევდო-მავრიული ოპერის თეატრი და საქართველოს ეროვნული მუზეუმი. თბილისში კლიმატი ძირითადად მერყეობს 20-დან 32 °C-მდე (68-90 °F) ზაფხულში და −1-დან 7 °C-მდე (30-დან 45 °F) ზამთარში. ადმინისტრაციულად ქალაქი დაყოფილია რაიონებად (ოლქებად), რომლებსაც აქვთ ცენტრალური და ადგილობრივი მმართველობის საკუთარი ერთეულები, რომელთა იურისდიქცია აქვთ საქმეების შეზღუდულ ფარგლებს. ეს ქვედანაყოფი შეიქმნა საბჭოთა მმართველობის დროს 1930-იან წლებში, საბჭოთა კავშირის გენერალური ქვედანაყოფის შემდეგ. მას შემდეგ, რაც საქართველომ დამოუკიდებლობა მოიპოვა, რაიონული სისტემა შეიცვალა და შეიცვალა. ბოლო გადასინჯვის მიხედვით, თბილისის რაიონები მოიცავს:
მთაწმინდის რაიონი უბნების ჩათვლით: მთაწმინდა, სოლოლაკი, ვერა, კიკეთი, კოჯორი, შინდისი, წავკისი, ტაბახმელა.
ვაკის რაიონი უბნების ჩათვლით: ვაკე, ბაგები, ვაჟა ფშაველას კვარტალი, ნუცუბიძის პლატო, წყნეთი.
საბურთალოს რაიონი უბნების ჩათვლით: დელისი, ვეძისი, ვაშლიჯვარი, ბახტრიონი, ხილიანი, დიდი დიღომი, ზურგოვანა.
კრწანისის რაიონი უბნების ჩათვლით: კალა, ორთაჭალა, ფონიჭალა.
ისნის რაიონი უბნების ჩათვლით: ავლაბარი, ნავთლუღი, მეტრომშენი, ვაზისუბანი, მერვე ლეგიონი.
სამგორის რაიონი უბნების ჩათვლით: ვარკეთილი, მესამე მასივი, ორხევი, დამპალო, ლილო, ქვემო სამგორი.
ჩუღურეთის რაიონი უბნების ჩათვლით: ჩუღურეთი, კუკია, სვანეთისუბანი.
დიდუბის რაიონი უბნების ჩათვლით: დიდუბე, დიღმის მასივი
ნაძალადევის რაიონი უბნების ჩათვლით: ნაძალადევი, სანზონა, თემქა, ლოტკინი, ძველი ნაძალადევი.
გლდანის რაიონი უბნების ჩათვლით: გლდანის მასივი, ავჭალა, მუხიანი, გლდანულა.
თბილისის რაიონების მიმოხილვა
რაიონის სახელი მოსახლეობა
(2017 წლის მდგომარეობით) ფართობი (კმ2)
მთაწმინდის რაიონი 49.052 73
ვაკის რაიონი 111.903 61.7
საბურთალოს რაიონი 138.493 75.5
კრწანისის რაიონი 39.286 31.7
ისნის რაიონი 125.610 16.7
სამგორის რაიონი 177.844 128.4
ჩუღურეთის რაიონი 65.230 14.3
დიდუბის რაიონი 70.018 8.4
ნაძალადევის რაიონი 154.067 42
გლდანის რაიონი 177.214 50.3
თბილისის ბეჭედი, საქართველო.svg ქალაქი თბილისი
1,108,717 502
წყარო: საქსტატი, თბილისის მერია
რაიონების უმეტესობას ქალაქის ისტორიული უბნების სახელი აქვს. თბილისის მოქალაქეები ფართოდ აღიარებენ მცირე ისტორიული უბნების არაფორმალურ სისტემას. ასეთი უბნები რამდენიმეა, თუმცა წარმოადგენს ერთგვარ იერარქიას, რადგან მათმა უმრავლესობამ დაკარგა გამორჩეული ტოპოგრაფიული საზღვრები. ქალაქის ქვედანაყოფის ბუნებრივი პირველი დონე არის მტკვრის მარჯვენა ნაპირი და მარცხენა სანაპირო.
უძველესი უბნების სახელები ადრეული შუა საუკუნეებიდან მოდის და ზოგჯერ დიდ ენობრივ ინტერესს იწვევს. უახლესი მთლიანად აშენებული განვითარებები ატარებს ძირითადად საცხოვრებელ მარკეტინგულ სახელებს.
რევოლუციამდელ ტფილისში ქართული უბანი შემოიფარგლებოდა ქალაქის სამხრეთ-აღმოსავლეთით; ბედეკერი მოკლედ აღწერს განლაგებას:
ქალაქის ჩრდილოეთ ნაწილში, კურას მარცხენა სანაპიროზე და რკინიგზის სადგურის სამხრეთით, გადაჭიმულია სუფთა გერმანული კვარტალი, რომელიც ადრე იყო დაკავებული გერმანელი ემიგრანტების მიერ ვიურტემბერგიდან (1818). სამხრეთით არის გრუზინიანი ანუ ქართული უბანი (ავლაბარი). კურას მარჯვენა სანაპიროზე არის რუსული კვარტალი, ოფიციალური პირებისა და უფრო დიდი ბიზნეს ფირმების ადგილი. სამხრეთიდან მას ერთვის სომხური და სპარსული ბაზარი.
- კარლ ბედეკერი, რუსეთი: სახელმძღვანელო მოგზაურთათვის #tbilisi #tbilisigeorgia #georgia #mapschool #mapsolo #maps #mapas • MAP OF TBILISI
ევროპასა და აზიას შორის გზაჯვარედინზე მდებარეობისა და მომგებიანი აბრეშუმის გზასთან სიახლოვის გამო, ისტორიის მანძილზე თბილისი სხვადასხვა გლობალურ ძალებს შორის კამათის საგანი იყო. ქალაქის მდებარეობა დღემდე უზრუნველყოფს მის პოზიციას, როგორც მნიშვნელოვანი სატრანზიტო მარშრუტის ენერგეტიკისა და სავაჭრო პროექტებისთვის. თბილისის ისტორია აისახება მის არქიტექტურაში, რომელიც წარმოადგენს შუასაუკუნეების, ნეოკლასიკური, Beaux Arts, Art Nouveau, სტალინური და თანამედროვე სტრუქტურების ნაზავს.
ისტორიულად, თბილისი იყო მრავალი კულტურული, ეთნიკური და რელიგიური წარმომავლობის ხალხის სახლი, თუმცა ის უმეტესად მართლმადიდებელი ქრისტიანია. მის თვალსაჩინო ტურისტულ მიმართულებებს მიეკუთვნება სამების და სიონის საკათედრო ტაძრები, თავისუფლების მოედანი, რუსთაველის გამზირი და აღმაშენებლის გამზირი, შუა საუკუნეების ნარიყალას ციხე, ფსევდო-მავრიული ოპერის თეატრი და საქართველოს ეროვნული მუზეუმი. თბილისში კლიმატი ძირითადად მერყეობს 20-დან 32 °C-მდე (68-90 °F) ზაფხულში და −1-დან 7 °C-მდე (30-დან 45 °F) ზამთარში. ადმინისტრაციულად ქალაქი დაყოფილია რაიონებად (ოლქებად), რომლებსაც აქვთ ცენტრალური და ადგილობრივი მმართველობის საკუთარი ერთეულები, რომელთა იურისდიქცია აქვთ საქმეების შეზღუდულ ფარგლებს. ეს ქვედანაყოფი შეიქმნა საბჭოთა მმართველობის დროს 1930-იან წლებში, საბჭოთა კავშირის გენერალური ქვედანაყოფის შემდეგ. მას შემდეგ, რაც საქართველომ დამოუკიდებლობა მოიპოვა, რაიონული სისტემა შეიცვალა და შეიცვალა. ბოლო გადასინჯვის მიხედვით, თბილისის რაიონები მოიცავს:
მთაწმინდის რაიონი უბნების ჩათვლით: მთაწმინდა, სოლოლაკი, ვერა, კიკეთი, კოჯორი, შინდისი, წავკისი, ტაბახმელა.
ვაკის რაიონი უბნების ჩათვლით: ვაკე, ბაგები, ვაჟა ფშაველას კვარტალი, ნუცუბიძის პლატო, წყნეთი.
საბურთალოს რაიონი უბნების ჩათვლით: დელისი, ვეძისი, ვაშლიჯვარი, ბახტრიონი, ხილიანი, დიდი დიღომი, ზურგოვანა.
კრწანისის რაიონი უბნების ჩათვლით: კალა, ორთაჭალა, ფონიჭალა.
ისნის რაიონი უბნების ჩათვლით: ავლაბარი, ნავთლუღი, მეტრომშენი, ვაზისუბანი, მერვე ლეგიონი.
სამგორის რაიონი უბნების ჩათვლით: ვარკეთილი, მესამე მასივი, ორხევი, დამპალო, ლილო, ქვემო სამგორი.
ჩუღურეთის რაიონი უბნების ჩათვლით: ჩუღურეთი, კუკია, სვანეთისუბანი.
დიდუბის რაიონი უბნების ჩათვლით: დიდუბე, დიღმის მასივი
ნაძალადევის რაიონი უბნების ჩათვლით: ნაძალადევი, სანზონა, თემქა, ლოტკინი, ძველი ნაძალადევი.
გლდანის რაიონი უბნების ჩათვლით: გლდანის მასივი, ავჭალა, მუხიანი, გლდანულა.
თბილისის რაიონების მიმოხილვა
რაიონის სახელი მოსახლეობა
(2017 წლის მდგომარეობით) ფართობი (კმ2)
მთაწმინდის რაიონი 49.052 73
ვაკის რაიონი 111.903 61.7
საბურთალოს რაიონი 138.493 75.5
კრწანისის რაიონი 39.286 31.7
ისნის რაიონი 125.610 16.7
სამგორის რაიონი 177.844 128.4
ჩუღურეთის რაიონი 65.230 14.3
დიდუბის რაიონი 70.018 8.4
ნაძალადევის რაიონი 154.067 42
გლდანის რაიონი 177.214 50.3
თბილისის ბეჭედი, საქართველო.svg ქალაქი თბილისი
1,108,717 502
წყარო: საქსტატი, თბილისის მერია
რაიონების უმეტესობას ქალაქის ისტორიული უბნების სახელი აქვს. თბილისის მოქალაქეები ფართოდ აღიარებენ მცირე ისტორიული უბნების არაფორმალურ სისტემას. ასეთი უბნები რამდენიმეა, თუმცა წარმოადგენს ერთგვარ იერარქიას, რადგან მათმა უმრავლესობამ დაკარგა გამორჩეული ტოპოგრაფიული საზღვრები. ქალაქის ქვედანაყოფის ბუნებრივი პირველი დონე არის მტკვრის მარჯვენა ნაპირი და მარცხენა სანაპირო.
უძველესი უბნების სახელები ადრეული შუა საუკუნეებიდან მოდის და ზოგჯერ დიდ ენობრივ ინტერესს იწვევს. უახლესი მთლიანად აშენებული განვითარებები ატარებს ძირითადად საცხოვრებელ მარკეტინგულ სახელებს.
რევოლუციამდელ ტფილისში ქართული უბანი შემოიფარგლებოდა ქალაქის სამხრეთ-აღმოსავლეთით; ბედეკერი მოკლედ აღწერს განლაგებას:
ქალაქის ჩრდილოეთ ნაწილში, კურას მარცხენა სანაპიროზე და რკინიგზის სადგურის სამხრეთით, გადაჭიმულია სუფთა გერმანული კვარტალი, რომელიც ადრე იყო დაკავებული გერმანელი ემიგრანტების მიერ ვიურტემბერგიდან (1818). სამხრეთით არის გრუზინიანი ანუ ქართული უბანი (ავლაბარი). კურას მარჯვენა სანაპიროზე არის რუსული კვარტალი, ოფიციალური პირებისა და უფრო დიდი ბიზნეს ფირმების ადგილი. სამხრეთიდან მას ერთვის სომხური და სპარსული ბაზარი.
- კარლ ბედეკერი, რუსეთი: სახელმძღვანელო მოგზაურთათვის #tbilisi #tbilisigeorgia #georgia #mapschool #mapsolo #maps #mapas • MAP OF TBILISI